Malum olunduğu üzre tarım ve hayvancılığın yaygın olduğu ülkemizde yılın her mevsiminde yardımcı elemanların desteğiyle faaliyet gerektiren işler var ve bu işleri yapan kişilere de halk dilinde “ırgat”, teknik deyimle de “mevsimlik tarım işçisi” deniliyor.

Ülkemizde toplu taşımacılık ve geçici iç göç sorunlarına da neden olan bu iş kolunda milyonlarca kişi çalışmakta olup bunların çoğu kayıt dışı bir ekonominin de önemli unsurudur.

Milyonlarca insan, yılın asgari 3-5 ayında kafileler halinde çeşitli araçlarla göç etmekte ve gittikleri bölgelerin sosyal yaşantısında ve ekonomisinde hareketlenmeye neden olmaktadırlar.

Vergi toplama ve asayişi koruma konusunda ülkemizin faaliyet programlarına etkisi de bulunan bu iş kolunda insan haklarının ihlali de yaşanmakta olup zaman zaman yaşanan toplu ölümlü trafik kazalarıyla beraber dünya gündeminde olumsuz yorumlara neden olmaktadır.

“Çavuş” adı verilen emek tüccarlarının çoğunlukla yoksul insanlar arasında topladığı onlarca kişiyi üreticinin işlerine yönlendirdiği “mevsimlik işçiler” başlıklı sorunların asgariye indirilmesi de yıllardır uzamanların çalıştığı bir konudur.

Bu konuda yapılması mümkün proje önerim şöyle;

- T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Destek Hizmetleri Dair Başkanlığı bünyesinde; Türkiye İş Kurumu (İşkur), Hazine ve Maliye Bakanlığı ve  T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) arasında yapılacak ortak bir protokolle konuyla iligili “Mevsimlik İşler Koordinasyon ve Destekleme Hizmetleri” birimi oluşturulur.

1) Bu yeni birime tüm kurumlar “mevsimlik iş üretcileri” (işveren) ve “mevsimlik işçiler” (ırgat) konulu tüm bilgi ve tecrübelerini birleştirir. Gerekirse diğer (İçişleri Bakanlığı personelleri, Muhtarlar ve Milli Eğitim Bakanlığı gibi) kamu kurumlarından da destek alınarak faaliyette rol alan üretciler ve işçilerle ilgili bir liste oluşturulur.

2) Bu listedeki iş üreticilerinin iş kapasiteleri, işçiye ihtiyaç duyacakları dönemler, işinin miktarı, ihtiyaç duyduğu işçi sayısı/niteliği ve ekonomik değeri önceden kayıt altına alınır.

3) Bu listedeki mevsimlik işçiler de yine cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi ve yetenekleri gibi detaylarıyla birlikte kayıt altına alınır.

4) Yapılacak faaliyetler iş üreticisi veya teknik deyimle işverenlerin ortalama bir ay önceden bildireceği tarihlere göre planlanır. Bu planlama yapılırken;

a) Çalışacak işçilerin sayısına göre mevcut listedeki kişilerle görüşülerek mevsimlik çalışan listesi (kadrosu) belirlenir. Çalışacakları gün, işe gideceği araç, buluşma noktası, barınma ve beslenme koşulları, geçici sigortasının yapılacağı ve dönüşle ilgili detaylar kendilerine bildirilir.

b) Ekip başına devletin bilgisi dahilinde profesyonel “çavuşlar” görevlendirilir. Bu kişiler işçilerin alın terinden “tırtıklama” yapmaz, hizmeti karşılığında işverenden alacağı ücretle yetinir.

c) İşçilerin topladığı ürünler kilo, çeşit ve ekonomik değerleriyle kayıt altına alınarak aynı zamanda vergisi de toplama döneminde peşin alınır veya tahsil edileceği tarihe göre kayıt altına alınır.

Böylece;

Hem üreticiden vergiler alınır, hem sosyal güvenlik kurumunun kayıtları gerçeğe en yakın verilerle ülke ekonomisine katkı verir, hem taşımacılık ve trafik sorunları asgariye iner, hem de çalışanlar ile işverenler arasında “helalleşme” sağlanır.

Mehmet Emin Danış